Những câu chuyện thú vị về mùi gỗ Đàn hương tại Trung Quốc
Thế nhân ai cũng biết gỗ Đàn hương – một loại gỗ quý hiếm, đắt giá. Tuy nhiên, gỗ Đàn hương không chỉ có giá trị về vật chất mà còn mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc, là đại diện tuyệt vời cho văn hóa hương lâu đời của Trung Quốc. Dù vậy, gỗ Đàn hương lại rất gần gũi và dễ tiếp cận, với vô số câu chuyện thú vị xoay quanh nó. Cùng tìm hiểu về những câu chuyện thú vị về mùi gỗ Đàn hương tại Trung Quốc trong bài viết này nhé!
Những câu chuyện thú vị về gỗ Đàn hương
Gỗ Đàn hương trong Phật giáo
Phật giáo gọi Đàn hương là “Chiên Đàn.” Trong tác phẩm Tây Du Ký, sau khi bốn thầy trò Đường Tăng lấy được chân kinh, họ đều tu thành chính quả, trong đó, Đường Tăng được phong làm Chiên Đàn Công Đức Phật. Trong thực tế, Đường Huyền Trang, người đã có cuộc Tây du sang Ấn Độ chiêm bái Phật, cũng có duyên đặc biệt với gỗ Đàn hương. Trong tác phẩm Đại Đường Tây Vực Ký, ông đã mô tả rõ ràng về cây Đàn hương.
Gỗ Đàn hương gắn liền với lịch sử Phật Giáo với cái tên Chiên Đàn
Trong quyển thứ mười của Đại Đường Tây Vực Ký, phần về quốc gia “Mạt La Củ Tra” (Malakuta) Huyền Trang viết:
"Phía nam quốc gia này là bờ biển, có núi Mạt Lạt Da (núi Malaya) với những vách đá cao và khe sâu. Ở đây có cây Đàn hương trắng và cây Đàn ni bà. Cả hai loại cây đều giống Đàn hương trắng, nhưng không thể phân biệt trừ khi đến mùa hè, nhìn từ trên cao thấy có con rắn lớn quấn quanh cây. Vì cây Đàn hương có bóng mát, nên rắn thường cuộn mình trên đó. Người ta sẽ bắn tên đánh dấu cây và chỉ khai thác sau mùa đông."
Quốc gia Mạt La Củ Tra được đề cập chính là một quốc gia cổ xưa, nằm thuộc khu vực bờ biển Malabar ở Ấn Độ. Núi Mạt Lạt Da chính là dãy Cardamom ở Nam Ấn Độ. Trong kinh Hoa Nghiêm cũng có câu:
"Núi Mạt Lạt Da xuất Đàn hương, gọi là Ngưu Đầu. Nếu dùng thoa lên người, dù vào lửa cũng không cháy."
Tên gọi “Ngưu Đầu Chiên Đàn” (Đàn hương Ngưu Đầu) xuất hiện nhiều trong kinh Phật, sở dĩ vì đỉnh núi nơi sản sinh ra gỗ Đàn hương có hình dạng giống đầu trâu.
Đàn hương được miêu tả là loại gỗ tâm linh trong kinh điển Phật giáo
Gỗ Đàn hương và các kinh điển Phật giáo
Trong Bản Thảo Cương Mục (sách dược liệu nổi tiếng của Trung Quốc), Lý Thời Trân ghi chép:
"Phật giáo gọi Đàn hương là Chiên Đàn, dùng làm nước tắm, ý nghĩa là để gột rửa bụi bẩn."
Sách dược liệu nổi tiếng Trung Quốc Bản Thảo Cương Mục ghi chép về gỗ Đàn hương
Không chỉ dùng để tẩy rửa, gỗ Đàn hương còn gắn bó sâu sắc với Phật giáo qua các vật phẩm như nhang vòng, nhang que, chuỗi hạt, và tượng Phật.
Trong một câu chuyện, Đức Phật hỏi A Nan về nguồn gốc mùi hương của Đàn hương – là do mũi, hư không hay chính cây Đàn hương. "Nếu hương thơm sinh ra từ mũi, mà mũi không phải là gỗ Đàn hương, vậy tại sao có thể ngửi thấy hương thơm, và cần gì phải ngửi? Nếu hương thơm sinh ra từ hư không, thì vốn dĩ luôn tồn tại như hư không, sao lại cần đốt gỗ Đàn hương mới có hương thơm? Nếu hương thơm sinh ra từ gỗ Đàn hương, tại sao phải đốt gỗ thành khói mới có mùi hương, và khi khói không rõ ràng vẫn có thể ngửi được?"
Qua đó, ý nghĩa của đoạn này có thể là để nhấn mạnh rằng khứu giác và mùi hương chỉ là hư ảo, mọi sự đều là mộng ảo, bong bóng.
Kinh điển Phật giáo còn có nhiều tác phẩm mang tên Đàn hương, như Chiên Đàn Điều Phật Kinh, Chiên Đàn Thụ Kinh. Ngoài ra, nhiều chùa Phật giáo cũng sử dụng gỗ Đàn hương làm vật liệu chính và được gọi là “Đàn Lâm” hay “Đàn Tự.” Vì gỗ Đàn hương có nguồn gốc từ Ấn Độ – nơi Phật giáo ra đời, nền văn hóa Đàn hương và văn hóa Phật giáo đã hòa quyện trong quá trình truyền bá, tạo ảnh hưởng sâu sắc đến văn hóa cổ đại.
Vật phẩm như nhang, chuỗi hạt, và tượng Phật thường được làm từ gỗ Đàn hương
>>> Xem thêm: Đàn hương và Phật giáo - Hương thơm mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc
Gỗ Đàn hương trong văn học
Trong thơ văn, các thiếu nữ thường gọi người yêu hoặc phu quân là “Đàn Lang” hay “Đàn Nô.” Lý Thanh Chiếu - nữ tác gia nổi tiếng thời nhà Tống trong bài Sấu Nô Nhi viết:
"Cười nói với Đàn Lang, đêm nay rèm lụa lạnh lẽo."
Các tác phẩm của văn nhân thời Tống thường ca ngợi “hương trướng của Lý chủ vùng Giang Nam,” thực ra chính là loại hương mà ngày nay nhiều người biết đến với tên gọi hương trướng quả lê. Hương trướng (帐中香) là một loại hương được sử dụng trong phòng ngủ hoặc bên trong rèm trướng. Cụ thể, nó thường được đặt trong không gian kín để tạo ra hương thơm dễ chịu, giúp thư giãn, xua đuổi côn trùng và làm sạch không khí. Loại hương này rất phổ biến trong các gia đình quý tộc và văn nhân Trung Quốc thời xưa. Hương trướng quả lê là một loại hương trướng được chế tạo từ quả lê, kết hợp với các thành phần hương liệu như trầm hương hoặc Đàn hương. Nó được nhắc đến trong thơ văn thời Tống như một biểu tượng của sự xa hoa và tinh tế, gắn bó sâu sắc với phong tục và lối sống thanh tao của giới văn nhân, quý tộc.
Cách chế biến loại hương này có nhiều phiên bản khác nhau, nhưng một phương pháp nổi tiếng được lưu truyền như sau:
“Lấy một lượng trầm hương tán mịn (khoảng 50g), một lượng nhỏ Đàn hương tán mịn (khoảng 5g), và mười quả lê. Gọt quả lê, bỏ lõi và hạt, khoét thành hình như một chiếc bình nhỏ, sau đó nhồi bột hương vào bên trong và dùng nắp quả lê đậy lại. Đem hấp ba lần, gọt bỏ vỏ, rồi nghiền nhuyễn, trộn đều. Sau khi ủ kỹ trong thời gian dài, hương có thể được đốt để sử dụng.”
Hương trướng quả lê nổi tiếng thời Tống thường có nguyên liệu Đàn hương
Gỗ Đàn hương trong các triều đại
Có thể nói, người Trung Quốc thời xưa vô cùng yêu thích gỗ Đàn hương. Vào thời nhà Tống, gỗ Đàn hương rất đắt đỏ. Sự phát triển của nền kinh tế hàng hóa khiến giới quý tộc, hoàng gia không ngừng việc săn lùng để sở hữu loại gỗ quý giá này.
Trong sách Chân Thị Hương Phổ - cuốn sách cổ về nghệ thuật chế tạo và sử dụng hương ghi chép chi tiết về cách sáng chế các loại hương có nguyên liệu Đàn hương, nhấn mạnh sự quý hiếm và giá trị cao của nó.
Triều đại nhà Minh, gỗ Đàn hương thường được sử dụng làm lễ phẩm. Vào năm Hồng Vũ thứ 17, “lễ đại tang của Hiếu Từ Hoàng Hậu sắp tới, sắc lệnh chế tác các lễ phẩm thờ, tất cả đều làm từ gỗ Đàn hương.” Đến năm Vĩnh Lạc thứ 5, “sắc lệnh Bộ Lễ chế tạo lễ phẩm dâng tại Thái Miếu cho Hoàng hậu Đại Hành cùng sách phong và bảo vật truy tôn, tất cả sách phong và bảo vật này đều làm từ gỗ Đàn hương.”
Người xưa đặc biệt coi trọng việc tế lễ, việc sử dụng gỗ Đàn hương để tế lễ các hoàng hậu đã băng hà cho thấy vị trí cực kỳ tôn quý của gỗ Đàn hương trong tâm trí họ.
Vật phẩm quý giá chỉ dành cho quý tộc, hoàng gia thường được làm từ gỗ Đàn hương
Gỗ Đàn hương trong lịch sử thương mại quốc tế
Vào năm 1811, vua Kamehameha I của Hawaii đã hợp tác với thương nhân từ Boston để bán đàn hương đến Quảng Châu. Lợi nhuận từ chuyến buôn bán này rất đáng kể, đánh dấu sự khởi đầu của thương mại Đàn hương ở Hawaii, kéo dài đến năm 1839.
Năm 1811, Vua Kamehameha I của Hawaii hợp tác với anh em nhà Winship, một nhà buôn lông thú ở Boston, để bán một chuyến tàu chở gỗ Đàn hương đến Quảng Châu. Lợi nhuận kiếm được khá đáng kinh ngạc và đây thường được coi là sự khởi đầu của hoạt động buôn bán gỗ Đàn hương ở Hawaii.
Kể từ đó, việc buôn bán gỗ Đàn hương ở Hawaii dần phát triển và ngày càng có nhiều doanh nhân đầu tư vào lĩnh vực kinh doanh này. Mãi đến năm 1839, việc buôn bán gỗ Đàn hương ở Hawaii mới chấm dứt.
Một hố lưu trữ gỗ Đàn hương chờ vận chuyển lên thuyền
Lời kết
Gỗ Đàn hương không chỉ là báu vật mang giá trị kinh tế, mà còn mang giá trị tinh thần văn hóa, tâm linh, và sự gần gũi trong đời sống hàng ngày. Trải qua bao thế hệ, Đàn hương vẫn giữ nguyên sức hút như một biểu tượng của sự thanh khiết và cao quý trong văn hóa phương Đông. Hy vọng rằng qua bài viết này, bạn đã khám phá thêm về gỗ Đàn hương - một đại diện tiêu biểu cho văn hóa hương Trung Hoa cũng như câu chuyện thú vị về mùi gỗ Đàn hương tại Trung Quốc.
