Tại sao Đàn hương là loại gỗ quý hiếm và đắt đỏ bậc nhất thế giới?
Gỗ Đàn hương (tên tiếng anh là Sandalwood) hay còn được biết đến với cái tên "vàng xanh", là một trong những loại gỗ quý hiếm và đắt giá nhất thế giới chỉ sau gỗ đen Châu Phi. Một kg gỗ Đàn hương trắng Ấn Độ có thể có giá lên đến 200 USD. Khi chưng cất thành tinh dầu, một kg tinh dầu Đàn hương có thể có giá lên đến 8.000 USD. Vậy gỗ Đàn hương là gì, điều gì khiến một khối gỗ nhỏ bé lại có giá trị đắt đỏ hơn cả vàng, cùng tìm hiểu trong bài viết sau đây nhé!
Gỗ Đàn hương là gì?
Gỗ Đàn hương là tên gọi chung của nhiều loài cây thuộc chi Santalum, phân bố ở nhiều khu vực trên thế giới như Ấn Độ, Nepal, Malaysia, Úc, New Zealand, Indonesia và thậm chí cả Hawaii.Trong số đó, Đàn hương trắng Ấn Độ (Santalum Album L) được đánh giá cao nhất bởi hương thơm đặc trưng và đặc tính trị liệu vượt trội nhờ hàm lượng cao các hợp chất alpha-santalol và beta-santalol.
Cây Đàn hương sở hữu hương thơm đặc trưng và đặc tính trị liệu vượt trội
Cây Đàn hương phát triển mạnh ở độ cao từ mực nước biển lên đến 1800 mét, thích nghi tốt với các loại đất như đất đỏ cát, đất sét, đất laterit, đất pha cát và cả đất đen. Những cây mọc trên đất sỏi đá thường cho phần lõi có mùi thơm mạnh hơn. Đàn hương phát triển tốt nhất ở nơi có lượng mưa vừa phải, từ 600 đến 1600 mm. Cây Đàn hương là loại cây thân gỗ lá xanh quanh năm, có thể cao đến 12-15m, chu vi thân từ 1-2,4m khi cây trưởng thành, với cành nhánh vươn dài và rủ xuống.
Rừng Đàn hương Marayoor tại Kerela, Ấn Độ
Điều đặc biệt là cây Đàn hương là loài bán ký sinh, nghĩa là chúng cần phải nhờ vào một số loại cây khác để sinh trưởng. Bộ rễ chùm của Đàn hương sẽ hình thành các giác mút để kết nối với rễ cây chủ lân cận, từ đó hấp thụ một số vi lượng mà cây không thể tự tổng hợp được. Cây Đàn hương có thể kết nối với 256 loài cây chủ khác nhau, như cây lâm nghiệp, cây ăn quả và cây dược liệu. Cây mọc trong điều kiện rừng tự nhiên có tốc độ tăng trưởng chậm, nhưng nếu được trồng tập trung và chăm sóc kỹ lưỡng, tốc độ phát triển có thể cao hơn đáng kể. Một cây Đàn hương cần khoảng 7-10 năm để bắt đầu hình thành tâm gỗ và phải mất thêm 5-10 năm nữa để tâm gỗ tích lũy hàm lượng tinh dầu quý giá. Chính vì vậy, thời gian trưởng thành của cây Đàn hương càng lâu thì giá trị kinh tế của nó càng cao.
Lõi gỗ cây Đàn hương trắng Ấn Độ (Nguồn ảnh: Quintis)
Tại sao gỗ Đàn hương là một trong những loại gỗ đắt đỏ nhất thế giới?
Phần tâm gỗ sậm màu chứa đựng tinh dầu quý giá được ví như "giọt vàng" (Nguồn ảnh: Heartwood Natural Harmony)
Giá trị của gỗ Đàn hương chủ yếu đều từ phần tâm gỗ - nơi chứa đựng tinh dầu quý giá được ví như “giọt vàng”. Hương thơm đặc trưng của gỗ Đàn hương cũng đến từ đây, nhờ hàm lượng hợp chất α-Santalol và β-santalol cực kỳ cao. α-Santalol là chất phụ trách tính chất trị liệu của Đàn hương, còn β-santalol mang đến cho Đàn hương đặc tính mùi hương độc đáo, rất được ưa chuộng trong điều chế nước hoa cao cấp và mỹ phẩm làm đẹp. Không chỉ vậy, với lịch sử tồn tại 4000 năm, Đàn hương đã để lại dấu ấn sâu sắc trong nhiều lĩnh vực, từ tôn giáo, y học đến mỹ phẩm.
Ứng dụng đa dạng của gỗ Đàn hương
- Điều chế nước hoa xa xỉ
Với hương gỗ ấm và khả năng lưu hương lâu, Đàn hương trở thành “ngôi sao” trong thế giới nước hoa thượng hạng, dễ dàng kết hợp hài hòa với nhiều tầng hương khác, đặc biệt là khi tạo ra những nốt hương cuối ấn tượng. Một mùi hương vừa êm dịu gợi cảm, vừa mạnh mẽ nồng nàn, tựa như một bản giao hưởng trầm lắng, tạo nên điểm nhấn khó quên cho dòng nước hoa phương Đông. Một số cái tên nổi bật có thành phần trụ cột là gỗ Đàn hương có thể kể đến như Jicky Guerlain - nước hoa huyền thoại của Pháp năm 1889, tiếp theo là Bois des Iles của Shalimar và Chanel trong Roaring Twenties.
Nước hoa cao cấp Jicky Guerlain huyền thoại năm 1889 có thành phần gỗ Đàn hương
- Y học cổ truyền
Trước khi trở thành nguyên liệu phổ biến cho các dòng nước hoa đắt tiền, Đàn hương còn được biết đến với những công dụng tuyệt vời trong y học cổ truyền. Từ việc điều trị các bệnh ngoài da đến việc làm dịu tinh thần, Đàn hương trắng Ấn Độ đã được sử dụng rộng rãi trong suốt hàng nghìn năm qua và là loài Đàn hương duy nhất được nhắc đến trong Dược điển Ayurveda và Y học cổ truyền Trung Quốc. Không chỉ giúp giảm căng thẳng, lo âu và hỗ trợ giấc ngủ, Đàn hương còn có khả năng chống viêm, kháng khuẩn, từ đó hỗ trợ điều trị các vấn đề về da, cải thiện hệ tiêu hóa và tăng cường hệ miễn dịch. Đặc biệt, những nghiên cứu khoa học hiện đại đang ngày càng khẳng định tiềm năng to lớn của Đàn hương trong việc hỗ trợ điều trị nhiều căn bệnh, thậm chí cả những căn bệnh nan y như ung thư.
Đàn hương được ứng dụng rộng rãi trong nền y học cổ truyền Ayurveda và Trung Quốc
- Mỹ phẩm làm đẹp
Tinh dầu và bột gỗ Đàn hương được coi trọng vì công dụng làm đẹp. Đàn hương chứa chất chống oxy hóa vượt trội, bảo vệ da khỏi tác hại môi trường và lão hóa, đồng thời giúp giảm nếp nhăn và sạm da. Đặc tính kháng viêm, kháng khuẩn, và chống tyrosinase của Đàn hương giúp giảm mẩn đỏ, tổn thương da và các vấn đề sắc tố, mang lại làn da đều màu và tươi trẻ hơn. Tinh dầu Đàn hương là một chất làm se tự nhiên nên thường được dùng trong nước hoa hồng, sữa rửa mặt và kem dưỡng để kiểm soát da dầu và làm giảm sự xuất hiện của lỗ chân lông. Các y sĩ Ayurveda thường sử dụng tinh dầu và bột gỗ Đàn hương trong các mặt nạ dưỡng da để giúp điều trị mụn và quầng thâm quanh mắt. Trong thế giới hiện đại, Đàn hương được ứng dụng rộng rãi trong mỹ phẩm làm đẹp từ thiên nhiên, hay các sản phẩm chăm sóc da hằng ngày. Nổi tiếng có thể kể đến hãng xã phòng Đàn hương Mysore dù ra đời từ 1 thế kỷ trước, thương hiệu này vẫn khẳng định vị thế và chất lượng vượt trội khi cung ứng cho thế giới hàng trăm triệu bánh xà phòng Đàn hương mỗi năm.
Sản phẩm chăm sóc sắc đẹp có thành phần gỗ Đàn hương (Nguồn ảnh: Forest Essentials)
- Liệu pháp thư giãn mùi hương
Khi được đốt dưới dạng bột nhang hay tinh dầu, Đàn hương mang lại sự thư giãn, giúp làm dịu tâm trí và cơ thể. Hương thơm ấm áp tự nhiên có tác dụng giảm lo âu, căng thẳng, tăng cường sự minh mẫn cho tinh thần và cải thiện giấc ngủ. Các hợp chất α-Santalol và β-Santalol trong Đàn hương giúp thúc đẩy trạng thái thư giãn, tăng khả năng tập trung trong liệu pháp thư giãn bằng mùi hương, trị liệu Ayurveda và thiền định.
Hương thơm Đàn hương mang lại sự thư giãn, làm dịu tâm trí và cơ thể
- Tâm linh tôn giáo
Ở Ấn Độ, nó được mệnh danh là "cây hoàng gia", còn trên thị trường thế giới, giá trị của Đàn hương có thể sánh ngang với vàng. Đàn hương không chỉ có giá trị về mặt kinh tế mà còn chứa đựng ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Đàn hương trắng Ấn Độ, nguyên liệu làm nhang cổ xưa nhất, đã gắn liền với các nghi thức tâm linh của Phật giáo, Hindu giáo, Hồi giáo trong suốt hàng nghìn năm qua. Đó không đơn thuần là một mùi hương, mà còn là đại diện cho lời cầu nguyện thành kính nhất mà con người gửi gắm đến các vị thần. Chính vì thế, cho đến ngày nay, nhang và bột gỗ Đàn hương thường được sử dụng rộng rãi trong thờ cúng, thiền định, yoga. Ngoài ra, gỗ Đàn hương cũng là nguyên liệu lý tưởng để chế tác các vật phẩm thiêng liêng như tượng Phật, chuỗi hạt, mang đến sự thanh tịnh và bình an cho người sở hữu. Tác phẩm điêu khắc đầu tiên của Đức Phật đề cập trong kinh sách Phật giáo là làm được cho là làm từ gỗ Đàn hương vào thế kỷ thứ 6 trước Công nguyên.
Đàn hương - mùi hương thanh khiết, linh thiêng trong các tôn giáo (Nguồn ảnh: Quintis)
- Quy trình chế biến kỳ công
Quá trình chiết xuất tinh dầu Đàn hương đòi hỏi kỹ thuật phức tạp và thời gian dài, cũng là lý do khiến Đàn hương quý hiếm và đắt đỏ. Đầu tiên, gỗ Đàn hương sau khi thu hoạch sẽ được bán đấu giá cho các nhà máy lớn tại Ấn Độ, và tiếp tục được phân loại để xử lý. Quá trình này dù có sự hỗ trợ của máy móc nhưng phần lớn đều được thực hiện thủ công, yêu cầu tay nghề người thợ rất cao. Phần lõi giàu tinh dầu sẽ được nghiền và chưng cất bằng hơi nước. Phần bột gỗ còn lại sau khi tách dầu vẫn có mùi thơm, thường được sử dụng làm nhang trong các nghi lễ Ấn Độ. Cuối cùng, tinh dầu Đàn hương thành phẩm sẽ được gửi đến phòng thí nghiệm để kiểm định kỹ lưỡng, đảm bảo chất lượng giữ trọn vẹn hương thơm đặc trưng của gỗ Đàn hương - một mùi hương ngọt ngào và thanh khiết có thể lưu giữ trong nhiều thập kỷ.
Quá trình chiết xuất tinh dầu Đàn hương đòi hỏi kỹ thuật phức tạp và thời gian dài
Thiếu nguồn cung trầm trọng
Ấn Độ đã từng nhà cung cấp gỗ Đàn hương lớn nhất thế giới tuy nhiên do giá trị kinh tế vượt trội, loài cây quý hiếm này đã trở thành mục tiêu của nạn khai thác trái phép và buôn lậu. Sự khai thác ồ ạt đã đẩy Đàn hương đến bờ vực tuyệt chủng, thậm chí nhà máy sản xuất tinh dầu Đàn hương Mysore chỉ có thể hoạt động trong 4 tháng vào năm 2021 vì thiếu nguyên liệu.
Sự cạn kiệt về nguồn cung Đàn hương có thể bắt nguồn từ đạo luật mà vua Sultan của Mysore ban hành năm 1792, sau khi công nhận Đàn hương là cây hoàng gia. Theo đó, tất cả cây Đàn hương đều là tài sản của quốc gia. Người dân có trách nhiệm bảo vệ những cây Đàn hương mọc trên đất của mình, và nếu cây bị mất cắp, họ sẽ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật. Dù với mục đích bảo vệ, nhưng vô tình lại tạo điều kiện cho tình trạng khai thác trái phép diễn ra phức tạp hơn. Để tránh trách nhiệm pháp lý, rất người dân đã chặt bỏ những cây gỗ Đàn hương. May mắn là, đạo luật này chỉ có hiệu lực đến năm 2002 và chính phủ Ấn Độ đã tăng cường các biện pháp bảo vệ và trồng mới, nỗ lực khôi phục lại nguồn tài nguyên quý giá này. Ngày nay, cá nhân có thể sở hữu cây, nhưng nó chỉ có thể được thu hoạch và buôn bán với sự giám sát của chính phủ.
Tất cả cây Đàn hương tại Ấn Độ đều thuộc sự quản lý chặt chẽ của Chính phủ
Lời kết
Được mệnh danh là vua của rừng xanh, gỗ Đàn hương không chỉ là một loại gỗ quý hiếm với hương thơm đặc biệt mà còn mang trong mình ý nghĩa lịch sử và văn hóa sâu sắc. Chỉ cần một chút hương thơm dịu nhẹ của gỗ Đàn hương, bạn sẽ cảm nhận được sự thư thái lan tỏa khắp tâm hồn bởi Đàn hương còn là phương thuốc tuyệt vời giúp giảm stress, cải thiện giấc ngủ và mang đến cảm giác bình yên cho tâm trí. Những ứng dụng đa dạng trong y học, mỹ phẩm, và hương liệu đã góp phần khiến cho Đàn hương luôn được xếp vào danh sách những loại gỗ quý giá nhất hành tinh. Để bảo vệ và phát triển nguồn tài nguyên này, việc trồng và khai thác Đàn hương cần được thực hiện một cách bền vững. Hy vọng qua bài viết này, bạn đã cảm nhận phần nào sức hút khó cưỡng và lý do khiến Đàn hương trở thành một trong những loại gỗ đắt đỏ và được săn lùng nhất thế giới.
